‘Rode telefooncellen London worden letterlijk groen.’ ‘Hoofdrolspeler Ben Affleck geeft zich letterlijk helemaal bloot.’ ‘Deze ziekte laat mensen letterlijk hun haar uittrekken.’
Op zich klinkt het simpel: ‘letterlijk’ gebruiken we als iets daadwerkelijk zo is. Doorgaans gaat het goed, zoals de bovenstaande voorbeelden laten zien. De beroemde rode Londense telefooncellen kregen afgelopen week inderdaad een groen likje verf. Ben Affleck is in de nieuwe film Gone Girl kortstondig naakt te zien. En patiënten die lijden aan trichotillomanie kunnen hun impulsen niet goed beheersen en trekken om die reden hun haar uit hun hoofd.
Maar zo makkelijk als het op het eerste gezicht lijkt, is het niet altijd. Een klein rondje Google levert ook de volgende, minder geslaagde voorbeelden op:
- ‘In het nieuwste MKB RadioCafé worden weer een uur lang grenzen verlegd. Soms heel letterlijk, zoals door het project Ondernemen Zonder Grenzen.’
Ik stel me nu een ondernemer voor die er – om wat voor reden dan ook – na zware, jarenlange onderhandelingen in is geslaagd om een grenscorrectie te bewerkstelligen, en die nu hevig zwetend met grenspaaltjes in de weer is.
- ‘Leerlingen draaiden letterlijk mee op de werkvloer bij de diverse bedrijven.’
Sommige leerlingen schijnen nog steeds duizelig te zijn.
- ‘De schilder heeft zo letterlijk een gezicht gegeven aan de elite van Amsterdam rond 1800.’
Ik mag hopen dat al die notabelen, bankiers en koopmannen al een gezicht hadden vóórdat Adriaan de Lelie (1755 – 1820) hen met zijn penseel vastlegde op het doek – anders werd het wel een heel macabere bedoening…
Ik wil maar zeggen: check die zin nog even voordat je hem definitief aan het scherm toevertrouwt. Staat er wat je wil zeggen? Nog beter: zet het woord ‘letterlijk’ in de ijskast – figuurlijk dan hè.